Dijagnostika metaboličkih oboljenja posebno u subkliničkoj formi može značajno da doprinese pravovremenom uvođenju određenih korekcija u odgoju krava koje bi, ukoliko bi bile pravilno primenjene, mogle da spreče značajnije gubitke u proizvodnji.
Od svih metaboličkih oboljenja krava sa visokom proizvodnjom mleka, posebno se ističe sindrom masne jetre. Ovaj sindrom se obično javlja odmah posle teljenja i ukoliko se pravovremeno, odgovarajućim dijagnostičkim metodama, prepozna i spreči njegov dalji razvoj, može se značajno smanjiti učestalost pojave drugih metaboličkih oboljenja, reproduktivnoh problema, pa i infektivnih bolesti. Budući da je jetra centralni organ metabolizma, ukoliko je ona oštećena, nastaju dalji poremećaji metabolizma. U jetri se sintetišu hormoni (insulinu sličan faktor rasta) značajni za pravilno funkcionisanje jajnika i njena je funkcija u značajnoj pozitivnoj korelaciji sa aktivnošću nespecifičnog imunskog sistema.
Koncentracija ukupnog bilirubina jedan je od značajnih dijagnostičkih pokazatelja funkcije jetre kod krava. Smatra se da su vrednosti ukupnog bilirubina u opsegu 0,171–8,55 μmol/l fiziološki prihvatljive, odnosno referentne za goveda. Poznato je da je ovako širok opseg referentnih vrednosti za koncentraciju ukupnog bilirubina posledica toga što se u literaturi pri navođenju referentnih vrednosti ne uzima u obzir kategorija goveda, odnosno da li su u pitanju krave u laktaciji, zasušene krave, telad ili junice.
Prvi cilj ovog istraživanja, stoga, bio je da se taj opseg referentnih vrednosti što više suzi za određene kategorije životinja da bi se na taj način, utvrđivanjem bilirubinemije, utvrdili i najsuptilnije poremećaji metabolizma kod različitih kategorija životinja. Taj cilj je ispunjen tako što je ispitana koncentraciju ukupnog bilirubina kod deset jedinki iz svake kategorije: teladi, junica uzrasta 6 meseci, junice uzrasta 15 meseci i krava 60 dana laktacije a koje su bile različitog uzrasta (od prve do devete laktacije). Utvrđeno je da je najviša koncentracija ukupnog bilirubina kod teladi uzrasta 10 dana, dok je najniža kod krava 60 dana laktacije, s tim što se sa povećanjem broja laktacije povećava koncentracija ukupnog bilirubina u krvi krava.
Poznato je iz fiziologije da se ukupni bilirubin sastoji od direktnog i indirektnog bilirubina. Indirektni bilirubin nastaje pri hemolizi eritrocita i njegova koncentracija je povećana u svim slučajevima pojačane hemolize eritrocita ili nemogućnosti jetre da prihvati indirektni bilirubin za dalju obradu. Naime, indirektni bilirubin stvoren hemolizom eritrocita odlazi u jetru gde od njega nastaje, konjugacijom sa glukuronskom kiselinom, direktni bilirubin. Nakon toga se direktni bilirubin putem žuči ekskretuje u crevo. Ukoliko je priliv indirektnog bilirubina u jetru povećan ili ako je oštećena konjugaciona uloga jetre, povećava se udeo indirektnog bilirubina u ukupnom bilirubinu krvi. S druge strane ako je ekskretorna uloga jetre oštećena, u krvi će se povećati koncentracija direktnog bilirubina. Da bi se utvrdio udeo direktnog bilirubina u ukupnom bilirubinu krvi, koji se menja sa uzrastom ali i kod određenih patoloških stanja određena je koncentracija ove frakcije bilirubina u krvi.
Dobijeni rezultati ukazali su na to da je kod najmlađih ispitivanih kategorija odnosno teladi, udeo indirektnog u ukupnom bilirubina najveći, što je najverovatnije posledica pojačane hemolize fetalnih eritrocita kod mladih jedinki. Takođe je interesantno da su krave koje su imale veću mlečnost u laktaciji, imale viši udeo direktnog u ukupnom bilirubinu, što ukazuje na to da je aktivnost hepatocita, ostvarena i konjugacijom indirektnog bilirubina, prilično povišena kada je i potreba za sintezom mleka veća.
Poseban značaj ovih rezultata je u tome što je utvrđeno da je kod krava sa zamašćenjem jetre udeo direktnog u ukupnom bilirubinu smanjen, najverovatnije zato što je konjugaciona sposobnost jetre umanjena. Utvrđeno je i da je, što je stepen zamašćenja veći, udeo direktnog u ukupnom bilirubinu manji. Čak i ukoliko je koncentracija ukupnog bilirubina fiziološki prihvatljiva, u slučajevima kada je udeo direktnog u ukupnom bilirubinu smanjen to ukazuje na postojanje sindroma masne jetre. Fiziološki je kod krava na početku laktacije udeo direktnog bilirubina u ukupnom bilirubinu 50%.
Da bi laboratorijske analize koje su obavljene bile validne, od izuzetnog značaja je pravilno izvaditi krv životinjama i na adekvatan način transportovati krv do laboratorije. Krv je za ova ispitivanja uzeta iz vratne vene (v. jugularis), koja se smatra najpogodnijom za uzimanje krvi za ispitivanje biohemijskih parametara. Pošto je često mnogo jednostavnije uzeti krv iz repne vene, u okviru ovog istraživanja, kod 10 krava uzeta je krv i iz repne i vratne vene da bi se utvrdilo da li ima značajne razlike u koncentraciji dobijenih parametara. Pošto nisu utvrđene razlike, zaključeno je da se za određivanje koncentracije ukupnog i direktnog bilirubina u krvi može koristiti i uzorak krvi dobijen iz repne vene.
Odmah nakon uzimanja, krv je stavljena u ručni frižider (na temperaturu od +4°C) i transportovana do laboratorije gde je centrifugovanjem krvi na 3.000 obrtaja u trajanju 10 minuta izdvojen krvni serum. Nakon toga su uzorci krvnog seruma zamrznuti na -20°C do izvođnja analiza, odnosno određivanja koncentracija ukupnog i direktnog bilirubina. Koncentracija indirektnog bilirubina utvrđena je računski kao razlika ukupnog i direktnog bilirubina. Koncentracije ukupnog odnosno direktnog bilirubina određene su spektrofotometriskom metodom upotrebom komercijalnih kitova na aparatu RAYTO-1904c.
Određivanje direktnog bilirubina, pored ukupnog, omogućava precizniju dijagnostiku nekih metaboličkih poremećaja, pogotovo onih koja su posledica disfunkcije jetre.
Ako je udeo direktnog bilirubina smanjen, čak i ako je koncentracija ukupnog bilirubina u fiziološkim granicama, to ukazuje na oštećenje konjugacione uloge hepatocita koje je verovatna posledica oštećenja funkcije jetre.
Rezultati koji su dobijeni u ovom istraživanju omogućavaju bolje razumevanje rezultata za bilirubinemiju, koje je inače redovno potrebno tumačiti u okviru analize metaboličkih profila.
