Brendiranje poljoprivrednih proizvoda, posebno na osnovu oznake geografskog porekla, veoma je važan segment u većini razvijenih zemalja. Nažalost, prosečan srpski seljak o ovome zna vrlo malo ili gotovo ništa. Nenad Popović, direktor Regionalne agencije za ekonomski razvoj Šumadije i Pomoravlja ističe za Agrobiznis magazin, da je Regionalna agencija na čijem je on čelu u prethodnom periodu prepoznala značaj zaštite geografskog porekla i pokrenula ovaj proces kao deo jedne šire inicijative. Cilj je razvoj teritorijalnog identiteta regije Šumadija u ključnim sektorima ruralne ekonomije, vinogradarstvu
i proizvodnji vina, voćarstvu i tradicionalnim zanatima.
Da li možete da nam pojasnite kolika je važnost brendiranja srpskih proizvoda i kakvu korist poljoprivrednici mogu da imaju od toga?
„Kvalitet, tehnologija proizvodnje, tradicija u proizvodnji i geografsko područje sa koga potiče proizvod su ključni motivi koji usmeravaju kupca pri kupovini proizvoda. Sve ove navedene karakteristike sadržane su u proizvodu koji ima zaštićeno geografsko poreklo. Ciljevi proizvođača proizvoda sa geografskim poreklom su da imaju jedinstven i kvalitetan proizvod sa stvorenom dodatom vrednošću, diferenciran i sa znatnim komparativnim prednostima u odnosu na ostale proizvode masovne proizvodnje koji se nalaze na tržištu. Jedan od ključnih motiva je stvaranje veće ekonomske dobiti što u značajnoj meri može
poboljšati finansijsko stanje proizvođača i obezbediti dugoročno održivu proizvodnju“, kaže za Agrobiznis magazin Nenad Popović, direktor Regionalne agencije za ekonomski razvoj Šumadije i Pomoravlja.
U sektoru voćarstva fokus je postavljen na rakiju šljivovicu, koja ima dugogodišnju tradiciju proizvodnje na području Šumadije i predstavlja tradicionalnu i široko prepoznatljivu kategoriju jakih alkoholnih pića.“ Prema podacima iz pisanih dokumenata od početka XIX veka u Šumadiji skoro svako domaćinstvo je imalo svoje kazane za pečenje rakije i proizvodilo šljivovicu od sopstvenih sirovina, pre svega od autohtonih sorti šljive, kao što su požegača i crvena ranka.Popović kaže da se na osnovu analize potencijala i resursa u sektoru voćarstva, koja je izrađena u okviru Regionalne agencije, došlo do podataka da se u Šumadiji u proseku na 6.650 ha, godišnje proizvede od 55.000 – 60.000 tona šljive, od čega se od 10.000 – 15.000 tona, odnosno 20 – 25% proda kao sveža ili sušena šljiva, dok se preostala šljiva preradi u rakiju šljivovicu.
„Na osnovu karakteristika tehnološkog procesa za proizvodnju rakije znamo da je potrebno od 8 do 10 kg šljive, za litar prepečenice sa 45 % vol. alkohola. To
znači da se na teritoriji Šumadije godišnje proizvede između četiri i pet miliona litara na godišnjem nivou. Ovo je količina koja Šumadiji daje veliki potencijal kao proizvođača šljivovice. Prosečna izvozna cena voćnih rakija iznosi pet do šest evra za litar, što ukazuje da potencijalna vrednost proizvedene šljivovice koja bi se izvozila iznosi od 20 do 30 miliona evra na godišnjem nivou“.
Ukupna tržišna vrednost proizvedene rakije šljivovice, kako objašnjava Popović, je znatno veća ukoliko ima i zaštićeno geografsko poreklo.
„Na nivo EU razlika u ceni između konvencionalnih proizvoda i proizvoda sa geografskim poreklom je prosečno između 30 i 50%. Imajući u vidu proizvodni i izvozni potencijal rakije šljivovice kao i značaj zaštite geografskog porekla za tržišno pozicioniranje, tokom prethodne dve godine kroz projekat „Šumadijska
šljiva“ pokrenute su aktivnosti na zaštiti geografskog porekla „Šumadijske šljivovice“. Projekat se realizovao u okviru „Programa podrške ruralnom i regionalnom razvoju u Republici Srbiji“, a koji je finansiran od strane Vlade Švajcarske“, kaže Popović.
Proizvodi sa zaštićenim geografskim poreklom osim značaja za proizvođače imaju i širi značaj za teritoriju u oblasti razvoja i promocije teritorijalnog identiteta regije u kojoj se proizvodi, unapređenje turističke ponude i razvoj novih usluga i proizvoda. Time se stvaraju preduslovi za širenje u različitim pravcima, ali i
pokretanje novih ekonomskih aktivnosti u okviru malih ruralnih gazdinstva, pre svega u sektoru ruralnog turizma, proizvodnje lokalnih tipičnih proizvoda i razvoja novih usluga.
Šta je brendiranje proizvoda prema geografskom poreklu i zašto je to važno?
„Brendiranje proizvoda sa geo poreklom je proces koji jasno definiše specifičnosti proizvoda koji je proizveden od sirovine koja je sa specifične lokacije koja ima uticaj na kvalitet samog proizvoda. Na taj način se kupcu ističe dodatni zagarantovan nivo kvaliteta a proizvodi sa geografskim poreklom se razlikuju i izdvajaju od ostalih sličnih proizvoda – kaže Popović i ističe da je kod ovih proizvoda važno da kvalitet uvek bude na zagarantovanom visokom nivou.
„Samim isticanjem postojanja zaštite geografskog porekla i specifičnih tehnoloških procesa potrošaču se garantuje da kupuje proizvod visokog kvaliteta.
Kada je u pitanju “Šumadijska šljivovica” kroz projekat “Šumadijska šljiva” sproveden je niz aktivnosti na podršci registrovanim proizvođačima koji će proizvoditi rakiju sa zaštićenim geografskim poreklom. Podrška je uključila nabavku opreme za proizvodnju, pakovanje i skladištenje, edukativne aktivnosti vezane za proizvodnju rakije i angažovanje tehnologa, koji je pružio stručnu podršku destilerijama u pripremi tehnološkog procesa. Cilj je dostizanje visokog kvaliteta rakije šljivovice iz Šumadije, kvalitet kakav potrošač i očekuje od proizvoda koji ima zaštićenu oznaku geografskog porekla.
Koliko je proizvoda Srbija zaštitila kao brend na osnovu geografskog porekla?
„U Zavodu za intelektualnu svojinu Republike Srbije registrovano je ukupno 57 oznaka geografskog porekla sa domaćim proizvodima. Zaštita geografskog porekla za „Šumadijsku šljivovicu“ biće prva oznaka geografskog porekla za rakiju na teritoriji Republike Srbije.
Opština Knić je podnela zahtev za brendiranje rakije na osnovu geografskog porekla, kako taj proces izgleda u praksi?
„Kada govorimo o opštini Knić treba istaći da je u pitanju destilerija „Aleksić prvi“ iz sela Guberevac, jedna od destilerija članica Regionalne asocijacije proizvođača rakije „Šumadijska rakija“ koja je osnovana u avgustu 2017. godine na inicijativu i uz podršku Regionalne agencije za ekonomski razvoj Šumadije i Pomoravlja. Imala je osam osnivača, dok je danas ukupno 18 destilerija članica ove asocijacije“, kaže Popović i ističe:
„Regionalna asocijacija proizvođača rakije „Šumadijska rakija“ podnela je Zahtev za zaštitu geografskog porekla „Šumadijske šljivovice“ Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Uz Zahtev priložen je i Elaborat o tehnološko ekonomskom istraživanju za zaštitu geografskog porekla rakije „Šumadijska šljivovica“ i dokaz da je jako alkoholno piće usaglašeno sa glavnim specifikacijama tehničke dokumentacije za geografsku oznaku. Trenutno je Zahtev u proceduri u nadležnom ministarstvu i ako sve bude u skladu sa uslovima propisanim zakonom, nadležno ministarstvo će glavne specifikacije tehničke dokumentacije objaviti u „Službenom glasniku Republike Srbije“. Po pravnosnažnosti rešenja o priznavanju geografske porekla, sprovodi se registracija u Registru geografskih oznaka.“
Kako objašnjava Popović posebno treba istaći da jako alkoholno piće sa geografskim poreklom podleže obaveznoj kontroli proizvodnje i kvaliteta koju vrši Ministarstvo. Kontrola se vrši u akreditovanoj laboratoriji, a utvrđuje se lokalitet sa kojeg je sirovina, sorta šljive koji se prerađuje i poštovanje postupka proizvodnje do finalizacije i punjenja.
Kakva je procedura za brendiranje srpskih proizvoda van granica naše zemlje, odnosno od strane EU?
„Nakon završetka zaštite geografskog porekla u Republici Srbiji, Ministarstvo poljoprivrede, podnosi službeni zahtev Evropskoj komisiji za zaštitu proizvoda
na teritoriji EU, kojim ujedno i dokazuje da je proces zaštite na nacionalnom nivou sproveden u skladu sa propisima. Uz Zahtev Evropskoj komisiji se dostavljaju i podaci o korisniku oznake geografskog porekla na teritoriji Republike Srbije, kao i specifikacija proizvoda koji je predmet zaštite. Proces zaštite na teritoriji EU je dosta složeniji i dugotrajniji, a može trajati i do godinu dana. Na nivou EU postoji više od 1300 registrovanih proizvoda sa zaštićenim oznakama geo porekla.“
Slovenija je svojevremeno pokušala da ajvar zaštiti kao svoj brend iako oni nikada nisu bili poznati po proizvodnji paprike, a kamoli ajvara. Kako se zaštiti od ovakvih situacija?
„Potrebno je pre svega unaprediti institucionalnu podršku na svim nivoima koja je usmerena ka lokalnim proizvođačima i ujedno razvijati ljudske resurse koji
mogu realizovati proces zaštite geografskog porekla. Kroz razmenu informacija između nacionalnog i lokalnog nivoa potrebno je ubrzati proces identifikacije
proizvoda koji mogu biti predmet zaštite geo porekla. Nakon identifikacije proizvoda od nacionalnog ili regionalnog značaja u saradnji i kroz angažovanje lokalnih kapaciteta i resursa potrebno je pokrenuti procese i procedure za zaštitu geografskog porekla na nacionalnom i kasnije na nivou EU.“
Ukoliko opština Knić dobije pravo na brendiranje svoje rakije na osnovu geografskog porekla, da li to znači da će oni jedini imati pravo da koriste termin
rakija – šljivovica?
„Zaštita geo porekla je kolektivno pravo i može ga dobiti udruženja ili asocijacija koji podnose zahteve za zaštitu, a pravo korišćenja imaju svi registrovani proizvođači koji ispunjavaju uslove definisane Elaboratom i koji su u sistemu nadzora i kontrole proizvodnje. U slučaju „Šumadijske šljivovice“ svi proizvođači koji imaju proizvodnju sirovine na teritoriji Šumadijskog okruga, pridržavaju se tehnološkog procesa proizvodnje, sortimenta, odležavanja rakije, kontrole i drugih zahteva definisanih Elaboratom mogu da koriste naziv „Šumadijska šljivovica“.
Koliko Srbija ulaže u zaštitu imena svojih izvornih proizvoda?
„Za sada je jako malo inicijative od strane države u smislu uspostavljanja sistematskog pristupa za sveobuhvatno i sinergetsko delovanje za pokretanje inicijativa za zaštitu geo porekla. Uglavnom je proces pokretanja inicijativa prepušten pojedincima na lokalnom nivou. Kada je u pitanju finansijska podrška od strane države za proizvođače rakije i vina, ona je definisana i opredeljena na godišnjem nivou kroz pravilnike i programe Ministarstva poljoprivrede za unapređenje konkurentnosti i dostizanje standarda kvaliteta“, kaže Popović.
Škotski viski je, recimo, dobro poznat širom sveta i gde god ga naručite znate da ćete dobiti baš taj viski. Da li postoji mogućnost da tako postane poznata i prepoznatljiva spska šljivovica? I od čega to sve zavisi?
„To i jeste cilj zaštite geografskog porekla koji je sada u postupku za šumadijsku šljivovice, gde će se potrošačima u Srbiji i EU garantovati jasno definisan i visok nivo kvaliteta koji dobijaju kada kupuju „Šumadijsku šljivovicu“. Kvalitet „Šumadijske šljivovice“ zavisi od specifičnosti i jedinstvenosti sirovine sa područja Šumadije, postupaka proizvodnje definisanih Elaboratom o tehnološko ekonomskom istraživanju i od direktne primene procedura u proizvodnji i kontroli proizvoda. Ako se ispoštuju svi navedeni postupci i procedure „Šumadijska šljivovica“ može apsolutno stati rame uz rame sa najpoznatijim
svetskim brendovima, kada su u pitanju jaka alkoholna pića“, zaključuje za Agrobiznis magazin, Nenad Popović, direktor Regionalne agencije za ekonomski razvoj Šumadije i Pomoravlja.
Izvor: Agrobiznis magazin
